Kleuters zijn in. In vakbladen, boeken, vakbondsbladen: in toenemende mate wordt geconstateerd dat de leerdruk die op kleuters wordt uitgeoefend niet gezond is. Ook in kringen van wat vroeger ‘kleuterleidsters’ werden genoemd (dat zijn de dames met de KLOS-opleiding) wordt dit steeds luider geroepen.
Wat is er toch gebeurd, dat kleuters er het slachtoffer van zijn geworden? En zijn het alleen de kleuters, of is er meer aan de hand?
Zelf ben ik de oude stempel. Dat betekent dat ik al aan het begin van de roerige jaren ’60 op de kleuterschool zat. Heel lang is in mijn beeld van die tijd de kleuterschool een groot wit gebouw geweest. De school heette ‘ de Hummelhof’, en ik zal in die tijd dus wel een hummel zijn geweest. Wat er zich allemaal op die kleuterschool afspeelde? Vraag het mij niet, dat is een grijs verleden. Ik heb er geen herinneringen aan, zelfs niet aan de leidsters.
Laatst ben ik nog eens op bezoek geweest in die straat; het gebouw staat er nog steeds, maar het is niet groot. Zo zie je maar dat het perspectief met de leeftijd wijzigt. Trouwens: om de hoek van die straat stond de lagere school (zo heette dat toen nog). Op die plek staan inmiddels appartementen voor ouderen. Ja, ja, over verandering van perspectief gesproken.
1985; de basisschool ontstaat. Kleuter- en lagere scholen worden samengevoegd. Dat zou beter zijn voor een ononderbroken ontwikkeling. Het was ook de tijd waarin met het maken van schoolplannen werd gestart, om er voor te zorgen dat op papier die ontwikkeling vorm zou krijgen. Er vonden heftige discussies plaats tussen kleuterleidsters en onderwijzers (tegenwoordig heet dat allemaal ‘leraar’); kleuterleidsters vonden dat je die ontwikkeling niet in een plan kon gieten, en onderwijzers werden geacht planmatig te werken. Schoolpannen, leerlingvolgsystemen, WSNS etc. etc.: wat kwam er niet die basisschool binnen.
In de opleidingen voor de ‘nieuwe leraar basisonderwijs’ verdween heel langzamerhand het vak pedagogie uit het curriculum, en daarmee ook de kennis van en zicht op de ontwikkeling van jonge kinderen (misschien zelfs wel van alle kinderen in het basisonderwijs). Grote namen op het gebied van pedagogiek in Nederland zou ik op dit moment niet kunnen noemen.
2016: wat is er terecht gekomen van die ononderbroken ontwikkeling in de basisschool? Vraag het eens aan leraren vanaf groep 3… Is de basisschool in veel gevallen vanaf groep 3 niet gewoon de oude lagere school? Is de kleuterschool niet in veel gevallen een verlengstuk naar beneden geworden, waarin kleuters worden geacht vroeger te leren lezen, rekenen en schrijven? Waar we dat leerproces al zijn gaan toetsen met CITO-toetsen?
Wel even onderscheid maken… Er groeien in Nederland veel kinderen op in gezinnen waar Nederlands niet de voertaal is. Dat er daarom vervroegd onderwijs in die taal nodig is om mee te kunnen in de vaart der onderwijsvolkeren: logisch. Het zou ook niet misstaan om hun ouders de dwingen de taal te leren, maar dat terzijde.
Wat gaat er mis, en geldt dat alleen voor kleuters? Volgende week meer.