Vreemde titel, toch? Wat hebben die twee met elkaar te maken? Oké, de hypotheek. Maar verder liggen ze mijlenver uit elkaar, toch? Een onderwijzer heeft nauwelijks geld te makken en is dus in de ogen van de bankier een loser. De bankier zorgt er wel voor in deze liberale maatschappij zelf niets te kort te komen….
Oh ja, als de onderwijzer al de kindertjes van de bankier in de klas krijgt, dan gebeurt dat met een ruime mate van wederzijds wantrouwen. De bankier twijfelt aan de kennis van de onderwijzer, en andersom twijfelt de onderwijzer aan de bedoelingen van de bankier.
Nee, gezellig is anders.
Toch ben ik zo brutaal er nog even op door te gaan (waarbij je wel moet bedenken dat ik het antwoord ook nog niet weet). Het komt allemaal door een artikel in Trouw, dat ik vandaag onder ogen kreeg. Het ging over de relatie tussen de Bankier en de Bergrede.
Wie wel eens in het financiële hart van London is geweest en daar eens de tijd genomen heeft wat rond te kijken, weet dat er duizenden mensen werken in de financiële sector. Het is ook algemeen bekend dat de financiële crisis, die zo ongeveer begon in 2007, met name werd veroorzaakt door buitensporig bankiersgedrag: extreme bonussen, alles gericht op verhoging van aandeelwaarde, en het lanceren van volledig ondoorzichtige producten, gericht om de klant te besodemieteren waar ie bij stond.
Wat de schrijver van het artikel in Trouw zich daarbij afvroeg was of er nog enigszins sprake was van een geweten. Anders gezegd: of de intentie van de Bergrede ook terug te vinden was in bankiersgedrag. Wie de Bergrede kent zal niet vreemd opkijken: de meeste bankiers voelen zich in het geheel niet aangesproken op de eigen rol en het eigen geweten in de crisis. Alles was gericht op waarde-vermeerdering (daarmee de bonussen tot extreme hoogte opjagend in puur eigen belang). Het was de wens van de bazen, het was slechts werk, als de klant besodemietert wenste te worden….
Nee, geweten in de wereld van de bankiers is ver te zoeken (nu wisten we dat natuurlijk al van de voorman aller Nederlandse bankiers, de heer Groenink). Het enig geldend motief is: geld maken, zo nodig ten koste van.
Dit is de tijd van eng liberaal kapitalisme; aandeelhouderswaarde (= hebzucht) als enig motief. Het ligt aan alles, behalve aan de werknemer in de financiële sector.
Laat ik een vertaalslag maken naar de onderwijssector. In onderwijs wordt aan kinderen lesgegeven. Daar valt niet veel mee te verdienen (in verhouding tot). Er is geen aandeelhouderswaarde. Het stikt er van de mensen met idealen. Het stikt er niet van mensen van ambitie. De beroepsgroep is de groep die bij het ontstaan van een economische crisis meteen aan de beurt is om in te leveren, in het belang van alle andere groepen in de samenleving. Het is ook de beroepsgroep van mensen die het in de ogen van alle anderen enorm goed heeft: voldoende geld, extreem veel vakantie.
Iedereen praat over investeren in de toekomst: van de economie, de haven, Schiphol, de kinderen (jeugd), gezondheid en wat niet al. Maar investeren in de toekomst van kinderen op school is altijd en eeuwig te duur.
Ondanks dat alles wordt er nauwelijks of niet gestaakt in onderwijsland. Het kind (de leerling) gaat altijd voor op eigen belangen… En zo, zou je zeggen, is de relatie tussen de bankier en de onderwijzer totaal verschillend en is dit verhaal klaar. Nee…. Eén ding moet toch nog aan de orde.
Het gaat niet altijd over munten en goudstaven, maar ook ons onderwijs bestaat in deze liberale kapitalistische samenleving. In het onderwijswereldje draait het om de aandeelhouderswaarde voor de hele samenleving. Die wil weten of het overheidsgeld voor onderwijs goed besteed wordt. Zo zijn we terecht gekomen in een onderwijsveld dat van alles en nog wat toetst, om maar te bewijzen hoe hoog de waarde is. Cito-toetsen, methode-toetsen, schriftelijke overhoringen en repetities, schoolonderzoeken en examens…. Gedurende de tijd dat je onderwijs ‘geniet’ wordt er wat afgetoetst, nationaal en internationaal….
Ook in onderwijsland is de Bergrede niet meer zo bekend. Ook daar wordt maar al te gemakkelijk naar zondebokken gewezen: bestuurders, ministerie, inspectie van onderwijs, adviseurs, ouders….
Wie met zijn vingertje zo nadrukkelijk wijst naar anderen speelt verstoppertje. Zegt ook, met de handen in de lucht, dat ie er niet verantwoordelijk voor is. Neemt geen verantwoordelijkheid voor wat er gebeurt.
Misschien is dit wel de liberaal-kapitalistische maatschappij ten voeten uit: het geld is de baas, de mens is ondergeschikt? Blijkt er dan nog niet zoveel verschil tussen de Bankier en de Onderwijzer te zijn?